Gmina Jastrząb

Urząd Gminy Jastrząb
Plac Niepodległości 5
26-502 Jastrząb

Sekretariat
tel.: 48 628 48 60
fax: 48 628 48 61

e-mail: jastrzab@gmina.waw.pl
Internet: www.jastrzab.gmina.waw.pl

Powierzchnia - 54,79 km kw.
Liczba ludności - 5 250 (stan na 31.12.2012 r.)
Liczba sołectw - 13

Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od biskupa krakowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca.

Według Długosza Jastrząb został założony przez biskupa krakowskiego Wojciecha Jastrzębca w 1422 roku, na miejscu po wykarczowanym lesie na terytorium iłżeckim, należącym do biskupów krakowskich. Został on zlokalizowany w pobliżu Gąsaw (dawne Gassaw), przy trakcie prowadzącym z Iłży do Skrzynna. Prawo lokacyjne dał miastu 30 września 1427 roku następca biskupa Wojciecha Kardynał Zbigniew Oleśnicki, gdyż biskup Jastrzębiec objął w latach 1423-1430 posadę biskupa w Gnieźnie. Od nazwiska założyciela Jastrząb otrzymał nazwę i herb, którego po dziś dzień stanowią insygnia władzy biskupiej - mitra i pastorał, na czerwonym tle.

Miasto lokowane zostało na prawie magdeburskim i otrzymało różne przywileje, potwierdzone przez kilku władców m. in. Przez Władysława Jagiełłę - 1427; Zygmunta I - 1526; Zygmunta Augusta - 1548 i 1549; Stefana Batorego - 1578; Jana Sobieskiego - 1683; Stanisława Augusta Poniatowskiego - 1776. Przywilejów tych strzegli biskupi krakowscy i w razie nadużyć popełnionych przez urzędników państwa, upominali się za swoimi poddanymi.

W połowie XVI wieku w okolicach Jastrzębia rozwinęła się eksploatacja piaskowca i rudy żelaznej oraz powstały dwie kuźnie (T. J. huty żelaza): Śmiłowska i Lipieniecka. Jastrząb znany był wtedy ze zdrowotnych źródeł wody żelaza. Uzyskane w 1522 roku prawa składu żelaza w Szydłowcu stało się początkiem przemysłu metalurgicznego. Wykonywano tu m.in. żelazo kowalskie lub szereg gotowych wyrobów, w tym dużą ilość gwoździ dostarczanych m. in. na budowę zamku królewskiego w Warszawie. Dnia 27 lipca 1789 r. uchwała sejmu Jastrząb przeszedł wraz z dobrami biskupimi na własność państwa. W latach kiedy Rzeczpospolita była coraz bardziej zagrożona los był nieubłagany również dla Jastrzębia. W 1820 roku zniszczony został erygowany w 1677 r. kościół parafialny i domy mieszczan.

Po Powstaniu Styczniowym, w 1869 r. z rozkazu cara Aleksandra II Jastrząb stracił po 422 latach prawa miejskie, zamieniony został na osadę i włączony do gminy Rogów.

W 1973 roku na nowo utworzono gminę Jastrząb jako gminę wiejską. Podstawą utrzymania jej mieszkańców jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią 80% powierzchni ogólnej. Istniejące na terenie gminy podmioty gospodarcze to przede wszystkim zakłady kamieniarskie związane z z eksploatacją piaskowca jurajskiego i jego obróbką. Na terenie gminy znajduje się zbiornik wodny o pow. 22,60 ha stanowiący miejsce wypoczynku mieszkańców.